Zdrowie psychiczne - czy to ważne?

Zdrowie psychiczne jest w Polsce uznawane za fundamentalne dobro osobiste człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi, należy do podstawowych obowiązków państwa.

Promocja zdrowia psychicznego, prewencja zaburzeń psychicznych, leczenie, opieka i rehabilitacja są także priorytetami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i jej krajów członkowskich, Unii Europejskiej oraz Rady Europy.

Coraz więcej Polaków ma problemy ze zdrowiem psychicznym. Główne powody chorób tego typu to tempo życia i związany z nim stres. Efektem tego zjawiska są depresje, zaburzenia lękowe oraz uzależnienia. Liczba osób żyjących w ciągłym stresie w Polsce jest coraz większa i stale rośnie.

Potwierdza to fakt, że wydatki na leki antydepresyjne wciąż rosną, a oddziały psychiatryczne w szpitalach są zapełnione w ponad 90%. A konieczność zapewnienia całodobowej opieki medycznej pacjentom mającym problemy psychiczne wzrosła w ciągu ostatnich 10 lat aż o 70%.

Czym jest zdrowie psychiczne?

Zdrowie psychiczne to nie tylko brak zaburzeń psychicznych, ale również stan, w którym osoba zdaje sobie sprawę ze swojego potencjału, potrafi radzić sobie ze stresem, jest zdolna do miłości, twórczości i efektownej pracy, jest w stanie funkcjonować w społeczeństwie.

Zdrowie psychiczne dotyczy każdego z nas, jest ważnym elementem składającym się na całokształt naszego zdrowia, tym samym na poczucie jakości życia.

Nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego

W 2011 roku przyjęto w Polsce Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego, który ma zapewnić Polakom szybszy i bardziej skuteczny dostęp do psychologów i psychiatrów. Narodowy Program ma dać efektywne rozwiązania, zmierzające do poprawy obecnego systemu ochrony zdrowia psychicznego, dając równocześnie możliwość wielopłaszczyznowego podejścia do problemu.

Gmina Namysłów, Uchwałą Nr XIII/161/12 Rady Miejskiej w Namysłowie z dnia 26 kwietnia 2012 r. przyjęła Gminny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2012-2015.

Słownik pojęć i terminów

Alkoholizm (choroba alkoholowa) - psychiczne, fizyczne oraz społeczne uzależnienie od środka narkotycznego, jakim jest alkohol.

Charakteryzuje ją zespół objawów somatycznych (fizycznych), behawioralnych (dotyczących zachowania) oraz psychologicznych. Choroba nieuleczalna, jednak poddana leczeniu może zostać zatrzymana na każdym jej etapie rozwoju.

Rozpoznawanie choroby alkoholowej, definiuje się w wyniku ujawnienia występujących od roku, co najmniej trzech z wymienionych objawów, m.in.: utrwalona, silna, trudna do opanowania potrzeba używania substancji, nieudane próby kontrolowania, ograniczania lub zaprzestania picia, zmiany tolerancji ilości wypijanego alkoholu, występowanie zespołu odstawienia i/lub przyjmowanie innych substancji likwidujących lub zmniejszających niepożądane objawy, picie alkoholu pomimo destrukcyjnych następstw jego nadużywania.

Choroba psychiczna - zaburzenie, które powoduje łagodne lub poważne zakłócenia myślenia, postrzegania, nastroju, zachowania.

Choroba utrudniająca człowiekowi normalne funkcjonowanie w społeczeństwie; ogranicza zdolność radzenia sobie ze zwykłymi wymaganiami życia lub utrzymania właściwego kontaktu z rzeczywistością.

Tradycyjnie chorobę dzieli się: na chorobę psychiczną (czyli psychozy) oraz zaburzenia niepsychotyczne.

Do chorób psychicznych zalicza się schizofrenię, manię, depresję, halucynozę alkoholową oraz majaczenie, natomiast do zaburzeń niepsychotycznych należą: nerwice, upośledzenia umysłowe, czy uzależnienia. Podstawą do wyodrębnienia tego rodzaju psychoz stały się głębokie zaburzenia w zakresie kontaktów chorego z otoczeniem, manifestujące się urojeniami, omamami, zaburzeniami świadomości, emocji oraz nastroju.

Depresja - różnorodna grupa zaburzeń, obejmująca objawy takie jak: przygnębienie, smutek, zniesienie lub zmniejszenie zdolności do odczuwania przyjemności, poczucie bezsilności, bezradności i beznadziejności, poczucie winy, spowolnienie ruchowe i psychiczne, częste myśli i zamiary samobójcze.

Leczenie odwykowe alkoholizmu - w przypadku uzależnienia od alkoholu, może odbywać się w systemie stacjonarnym, dziennym lub ambulatoryjnym.

W warunkach stacjonarnych przeprowadza się najczęściej detoksykację, a także, w razie konieczności, leczenie innych schorzeń, towarzyszących uzależnieniu od alkoholu.

Po zakończeniu terapii, w systemie stacjonarnym lub dziennym, może być kontynuowane w warunkach ambulatoryjnych.

Leczenie w placówkach dziennych i ambulatoryjnych, polega również na realizacji programu psychoterapeutycznego.

Leczenie uzależnień - proces terapeutyczny, mający na celu reedukację i resocjalizację jednostki uzależnionej.

W konsekwencji prowadzić ma do zaprzestania lub zmniejszenia częstotliwości przyjmowania substancji psychoaktywnych, redukcji szkód, powrotu do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie tych jednostek, które wykazywały na tym polu dysfunkcję.

Stosowane zazwyczaj, wobec osób mających problem ze szkodliwym, nałogowym nadużywaniem środków psychoaktywnych.

Niepełnosprawność intelektualna (obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego) - zaburzenie rozwojowe, polegające na znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowań adaptacyjnych, (szczególnie niezależności i odpowiedzialności).

Nerwica (neuroza) - długotrwałe zaburzenie psychiczne lub zaburzenie zachowania. Obejmuje dużą i bardzo różnorodną grupę zaburzeń, u podłoża których, często, można odnaleźć świadome i nieświadome wewnętrzne konflikty emocjonalne.

Podstawowym objawem długotrwałych zaburzeń psychicznych lub zaburzeń zachowania jest lęk. Zaburzenia nerwicowe są najczęściej występującą grupą schorzeń o podłożu psychicznym.

Psychiatria - subdyscyplina medycyny, zajmująca się badaniem, zapobieganiem i leczeniem zaburzeń psychicznych, których podłożem jest biochemiczne zaburzenie funkcjonowania mózgu. Bada ich uwarunkowania biologiczne, psychologiczne, rodzinno-genetyczne, społeczne oraz sposoby powstawania i skutecznego zapobiegania.

Psychologia - nauka zajmująca się badaniem mechanizmów i praw rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka. Bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem.

Psychoterapia - zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej. Cechą tych technik jest kontakt międzyludzki.

W odróżnieniu od leczenia medycznego jest metodą z wyboru, w leczeniu zaburzeń nerwicowych  i zaburzeń osobowości.

Cele psychoterapii ukierunkowane są zwykle na zmiany zachowań i postaw pacjenta, jak też na rozwój jego kompetencji emocjonalnych (np. na podniesienie poziomu samokontroli, radzenie sobie z lękami oraz stresem, podniesienie samooceny, poprawę zdolności tworzenia więzi, współpracy i komunikowania się z otoczeniem, czy też na poprawę własnej motywacji do działania).

Psychoza - choroba psychiczna przebiegająca z zaburzeniami myślenia, spostrzegania, woli, uczuć, intelektu, powodująca zwykle trudności adaptacyjne i zaburzenia kontaktu.

Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów.

Schizofrenia - zaburzenie psychiczne. Objawia się upośledzeniem postrzegania lub wyrażania rzeczywistości, najczęściej pod postacią omamów słuchowych, paranoidalnych lub urojeń, albo zaburzeniami mowy i myślenia, co powoduje znaczącą dysfunkcję społeczną lub zawodową.

Najczęściej występująca choroba psychiczna, spotykana u 1% populacji, nieznanego pochodzenia (przyjmuje się uwarunkowania genetyczne, także rolę takich czynników, jak organiczne uszkodzenie mózgu lub zakażenie wirusowe oraz znaczenie struktury rodziny, warunków wychowawczych, czynników środowiskowych).

Stres - stan ogólnej mobilizacji sił organizmu, jako odpowiedź na silny bodziec fizyczny lub psychiczny (stresor).

Terapia - działania ukierunkowane na osiągnięcie pożądanego stanu zdrowia, przy pomocy różnych zabiegów: leczenia, farmakoterapii, psychoterapii, hipnoterapii, bioenergoterapii.

Terapia uzależnień - działania mające na celu zmianę myślenia oraz dotychczasowych patologicznych zachowań u osób uzależnionych, w procesie terapii grupowej oraz indywidualnej. W trakcie kuracji, chory poznaje mechanizmy rządzące chorobą oraz mechanizmy rządzące trzeźwieniem (zdrowienie).

W czasie terapii uzależniony powinien zrozumieć, że proces leczenia rozpoczyna proces trzeźwienia, czyli nowego, trzeźwego postrzegania rzeczywistości i korzystania z niej.

Upośledzenie umysłowe - ogólna sprawność intelektualna danej osoby, obniżona w sposób statystycznie znamienny, w porównaniu z wartością przeciętną (średnią), w tej samej grupie wiekowej, czemu towarzyszy obniżenie zdolności przystosowania się.

Urojenia - zaburzenia treści myślenia, polegające na fałszywych przekonaniach, błędnych sądach, odpornych na wszelką argumentację, podtrzymywane, mimo obecności dowodów, wskazujących na ich nieprawidłowość.

Uzależnienie - zespół zjawisk na poziomie fizjologii, funkcjonowania psychicznego i zachowania człowieka, związanych z przyjmowaniem substancji lub grupy substancji psychoaktywnych, zaczynających dominować nad zachowaniem, które charakteryzowały jednostkę przed uzależnieniem się.

Głównym objawem zespołu jest: odczuwalny, nie do odparcia głód (pragnienie), przyjęcia danego środka psychoaktywnego.

Zaburzenia depresyjne - zaburzenie psychiczne charakteryzujące się następującymi objawami:

• emocjonalnymi: obniżony nastrój - smutek i towarzyszący mu często lęk, płacz, utrata radości życia (począwszy od utraty zainteresowań, skończywszy na zaniedbywaniu potrzeb biologicznych), czasem dysforia (zniecierpliwienie, drażliwość),
• poznawczymi: negatywny obraz siebie, obniżona samoocena, samooskarżenia, samookaleczenie, pesymizm i rezygnacja a w skrajnych wypadkach mogą pojawić się także urojenia depresyjne,
• motywacyjnymi: problemy z mobilizacją do wszelkiego działania, które mogą przyjąć formę spowolnienia psychoruchowego, trudności z podejmowaniem decyzji,
• somatycznymi: m.in. zaburzenia rytmu snu i czuwania, utrata apetytu (możliwy również wzmożony apetyt), osłabienie i zmęczenie, czasem skargi na bóle i złe samopoczucie fizyczne,
• myślami samobójczymi.

Zaburzenia nastroju - nadmierne stany nastroju, nad którymi dana osoba ma znikomą kontrolę, wywołujące cierpienie, utrudniające uczenie się, pracę i nawiązywanie kontaktów międzyludzkich.

W większości przypadków przejawiają się one w obniżonym nastroju, smutku, czy chwiejności emocjonalnej.

Do najczęściej występujących zaburzeń nastroju zalicza się: zaburzenia afektywne dwubiegunowe i depresję.

Zaburzenia nerwicowe - zaburzenia psychiczne, niemające podłoża organicznego, w których nie dochodzi do zakłócenia oceny realności, ani trudności w rozróżnieniu, między subiektywnym doświadczeniem choroby, a zewnętrzną realnością.

Podstawowymi objawami są: silny lęk, objawy histeryczne, fobie, objawy obsesyjne i kompulsywne – nerwica natręctw (czynności i rytuały, do wykonywania których chory odczuwa silny psychiczny przymus) oraz depresja.

Osoby, z zaburzeniami nerwicowymi, charakteryzuje m.in.: podwyższony poziom niepokoju, lęk przed samooceną, poczucie niskiej wartości, brak akceptacji siebie.

Zaburzenia zachowania - są to powtarzające się i utrwalone wzorce zachowania dyssocjalnego (zachowanie antyspołeczne, psychopatia), agresywnego lub buntowniczego, cechujące się gwałceniem podstawowych praw innych osób, powodujące poważne przekroczenie norm społecznych.

Zdrowie psychiczne - stan umysłu, umożliwiający sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie, odporność na wszystkie trudne sytuacje, wydarzenia, zjawiska.

Normę wyznaczają warunki geograficzne, środowiskowe oraz kulturowe. Zdrowie psychiczne odnosi się do dobrego samopoczucia psychicznego i emocjonalnego.